Miền Ký Ức!

Mùi khói rơm, tôi chẳng biết tả mùi ấy thế nào, chỉ biết rằng trong ký ức của tôi, đó là mùi của quê hương, của xóm làng, của tình yêu thương đong đầy nơi ngoại. Nơi miền quê xa xôi nghèo khó ấy, tôi đã nhận được rất nhiều thứ từ những ngày lam lũ, những buổi chơi hoang và cả những trò con nít...

Đã lâu lắm rồi tôi không về quê ngoại. Tuổi thơ tôi đã gắn bó sâu đậm với nơi này khiến nhiều lúc nhắc đến kỷ niệm xa xưa là trong ký ức tôi lại hiện ra hình ảnh của những rặng trâm bầu, những buổi chiều thả trâu ra đồng, những lần dầm mưa thỏa thích và có cả mùi khói rơm thơm nồng, ấm áp… Quê ngoại nghèo lắm, người dân nơi đây quanh năm chân lấm tay bùn nhưng làm mãi vẫn không đủ ăn. Nông dân chỉ biết bám lấy ruộng đồng mà sống, làm lúa năm được năm thua, mùa màng thất bát đành chịu, làm đủ ăn là xem ra đã khá. Thế nhưng cũng chẳng ai than vãn gì. Cái cày, con trâu vẫn gắn liền với nghiệp nhà nông của họ. Nhà ngoại thì xem ra khá giả hơn vì có đến một mẫu đất ruộng nhưng bù lại, nhà quá đông nên làm bao nhiêu hết bấy nhiêu, chẳng dư giả gì.

Mỗi lần về quê, tôi thích nhất là được theo mấy dì, mấy cậu (gọi là dì, là cậu nhưng họ chỉ lớn hơn tôi vài tuổi) ra đồng bắt cua, mò ốc. Ốc bươu lúc ấy nhiều vô kể, mỗi khi mưa xuống là chúng lại bò ra đầy đồng. Nếu không bắt kịp thì chỉ một đêm cả vạt lúa đều bị gặm đứt ngọn cả. Mỗi người xách theo một xô, tranh nhau mà bắt, ai cũng cố bắt thật nhiều để lúc về được ngoại thưởng. Riêng tôi, loay hoay mãi cũng chỉ nửa xô là cùng, thế là tôi lại được các cậu san sẻ, nên cuối cùng tôi là người “giỏi” nhất. Ốc bắt về chủ yếu là làm thức ăn cho vịt đẻ, chẳng ai ăn nhưng lắm lúc ngoại lại lựa ra những con thật to dành để kho sả hoặc nướng cho lũ nhóc chúng tôi thưởng thức. Tôi thích nhất là ăn ốc nướng, mùi của nó rất thơm, thịt lại ngọt nữa. Khi ăn, tôi phải gỡ lớp tro bám đen nhẻm cho thật sạch nhưng các cậu cứ bảo: “Tro rơm ấy, dính chút ăn không sao đâu”. Tôi nghe lời, ăn xong, miệng mồm tay chân như "táo tàu". Nhìn tôi, ngoại phì cười, cốc đầu cậu Út vì tội lừa con nhỏ!

Không hiểu sao, tôi thích mùi rơm ấy đến lạ. Đối với tôi, đó là mùi đặc trưng của quê ngoại, không nơi nào có được. Ở đây, nhà nào cũng có một cây rơm to đùng trước sân, vừa dùng để nhóm bếp, vừa là thức ăn cho bò. Mỗi mùa gặt, người ta lại chở rơm về nhà, chất thành đống để xếp cây dự trữ. Mùi rơm mới còn thơm hương lúa ngọt ngào. Nếu rơm ủ lâu hoặc ướt mưa sẽ có mùi hăng hăng nhưng chỉ cần phơi qua một nắng, mùi ấy sẽ mất, rơm lại thơm nồng. Lũ con nít chúng tôi rất hay phá phách. Hễ thấy ụ rơm là y như rằng phải chơi trò cút bắt, nhào lộn, chạy loanh quanh, thậm chí còn lăn lộn trên đó khiến mình mẩy ai cũng đỏ rát vì ngứa. Chiều đến, chúng tôi lại rủ nhau ra giếng nước ngọt đầu xóm xách nước tắm thỏa thích hoặc đợi đến khi trời mưa để vừa tắm mưa, vừa chơi trò bắt ếch. Những lúc ấy, không còn gì vui bằng. Tôi dường như quên hẳn nhịp sống tất bật nơi thành thị. Rồi lũ nhóc chúng tôi lại vác dao đi đào mì, đào khoai mọc cặp bờ đê ven kênh ngoại trồng về ăn. Đứa nào cũng hăm hở đào, mặc cho trời nắng gắt. Có khi chúng tôi đào được bụi mì nặng đến 5 kg, thay nhau khiêng nhưng ai cũng thích thú, chạy thật nhanh về nhà để khoe ngoại. Còn khoai lang thì không có củ to, củ nào cũng lí nhí như dưa chuột. Đó là vì chúng tôi ham... phá chứ dây khoai chưa rụi lá, khoai chưa ăn được. Những “chiến lợi phẩm” ấy chúng tôi mang về nhà để ngoại nấu chè hay làm đủ thứ món ăn chơi. Phần còn lại, chúng tôi giấu vào ụ rơm để tối nướng.

Tôi thích nhất là được ăn món mì nướng của ngoại, vừa thơm, vừa béo. Lúc nhỏ mê chơi, tôi cũng không biết ngoại làm thế nào. Giờ biết rồi cũng thấy đơn giản lắm nhưng về thử làm mãi vẫn không sao có được cái vị quen thuộc. Khoai mì ngoại bào nhuyễn, vắt ráo, cho dừa, đường, muối, mè vào rồi đem nướng trên than. Khi chín, mì chuyển màu vàng, thơm ngọt ngào. Tôi thích nhất là công việc nhóm lửa, nó làm mắt tôi rất cay, phải dụi mãi nhưng không hiểu sao vẫn muốn dành phần. Muốn nhóm lửa phải đốt rơm. Rơm ở đây không thiếu nhưng tìm thứ đốt cho có than mới khó. Lũ nhóc chúng tôi chia nhau đi tìm những chiếc gáo dừa vụn về để đốt, được khoảng 1 thúng là có thể nướng được xửng mì to đùng. Khổ nỗi, mỗi khi nhóm, rơm dễ bắt lửa nhưng cũng dễ tàn. Để than có thể cháy, tôi phải hì hục cả buổi, mặt mày đầy nhọ trông như ông kẹ. Khói có thể làm tôi chảy nước mắt nhưng tôi vẫn thích được ngửi cái mùi ấy, mùi mà ở chốn thành thị không bao giờ có. Nướng xong, chúng tôi lại được ngoại chia phần và bao giờ tôi cũng được phần hơn.

Nhìn miếng mì nướng nóng hổi tự nhiên thấy vui vui vì trong đó có phần lao động của chính mình. Ăn xong, mấy cậu, mấy dì lại nháy mắt ra hiệu có thêm suất tối. Nhớ tới mấy củ khoai giấu dưới ụ rơm, ai cũng cười tinh quái. Thế là tối đến, chúng tôi lại kéo nhau ra ngồi ở một góc khuất trước sân, đốt rơm nướng khoai. Lửa vừa cháy, chúng tôi thi nhau thảy khoai vào và phải giữ lửa cháy suốt. Nhìn ngọn lửa cháy cao có màu xanh đỏ cùng tiếng nổ lách tách từ những hạt lúa còn sót lại đang bung ra như bắp rang, chúng tôi đứa nào cũng thích. Tôi còn nhớ cậu Út còn lén vào bồ lúa của ngoại, xúc ra nửa lon, thảy vào lửa rơm để có “bắp bung” ăn. Chúng tôi lại thi nhau giành lấy những bông bắp trắng đang nở từ lửa rơm, nhặt được không bao nhiêu nhưng đứa nào cũng hí hửng, quên hẳn mấy củ khoai. Đến khi moi lên, có củ bị cháy đen, chỉ ăn được phần lõi trong. Mùi khoai nướng rơm có thể không ngon bằng nướng trên than nhưng đó là trò vui của lũ con nít ở miền quê như chúng tôi. Vừa ăn vừa thổi, chẳng nhớ nổi nó có ngon không nhưng mùi khói rơm quyện vào đậm đà lắm, không quên được. Ăn xong lại tíu tít chuyện trò dưới ánh lửa bập bùng và bày ra những trò chơi trẻ con mà không bao giờ biết chán.

Khi về thành phố, ngoại vẫn gói cho tôi một ổ khoai mì nướng to đùng. Mấy cậu mấy dì thì cứ dúi vào tay tôi mấy củ khoai bảo về thành phố mà nướng. Nhưng tôi biết, sẽ khó tìm ra mùi khói rơm ấm nồng quen thuộc mà mãi cho đến tận bây giờ tôi vẫn còn lưu luyến...

Vương Minh

Hồi xửa hồi xưa … có một Sàigòn người ta gọi cà phê là “cà phe”, đi uống cà phê là đi uống “cà phe” với giọng điệu rất là ngộ nghĩnh. Tiếng Tây gọi cà phê là Café, tiếng Anh là Coffee nhưng mấy xì thẩu chợ lớn thì gọi là “cá phé”. Vậy thì café, coffee, cà phê, cà phe hay là cá phé muốn gọi sao gọi nhưng ai cũng hiểu đó là món thức uống màu đen có hương vị thơm ngon, uống vào có thể tỉnh người nếu uống quá đậm có thể thức ba ngày không nhắm mắt…

TRỞ VỀ THẬP KỶ 50: CÀ PHÊ VỚ

Năm một ngàn chín trăm… hồi đó người Sàigòn chưa ai biết kinh doanh với nghề bán cà phê cả. “Xếp sòng” của ngành kinh doanh…có khói nầy là do các xếnh xáng A Hoành, A Coón, chú Xường, chú Cảo…chủ các tiệm hủ tíu, bánh bao, há cảo, xíu mại. Vô bất cứ tiệm hủ tíu nào vào buổi sáng cũng có bán món cá phé, cà phê, cà phe đi kèm để khách có thể ngồi đó hàng giờ nhăm nhi bàn chuyện trên trời dưới đất.
Hồi đó chẳng ai biết món cà phê phin là gì đâu? Các chú Xường, chú Cảo, A Xứng, A Hía chỉ pha độc một loại cà phê vớ. Một chiếc túi vải hình phểu được may cặp với một cọng kẻm làm vành túi và cán. Cà phê bột đổ vào túi vải (gọi là bít tất, hay vớ đều được). Vì chiếc vợt cà phê nầy hơi giống như chiếc vớ dùng để mang giày nên “dân chơi” gọi đại là cà phê vớ cho vui. Chiếc vớ chứa cà phê nầy sau đó được nhúng vào siêu nước đang sôi, lấy đũa khuấy khuấy vài dạo xong đậy nắp siêu lại rồi… “kho” độ năm mười phút mới có thể rót ra ly mang ra cho khách. Chính cái “quy trình” pha chế thủ công đầy phong cách Tàu nầy mà dân ghiền cà phê còn gọi nó là cà phê kho bởi chỉ ngon lúc mới vừa “kho nước đầu”. Nếu ai đến chậm bị kho một hồi cà phê sẽ đắng như thuốc Bắc.
Có mấy khu vực có những con đường qui tụ rất nhiều tiệm cà phê hủ tíu. Ở Chợ Cũ có đường Mac Mahon (đọc là đường Mạc Má Hồng, nay là đường Nguyễn Công Trứ) có rất nhiều tiệm cà phê kho từ sáng đến khuya. Khu Verdun – Chợ Đuỗi (nay là Cách Mạng Tháng cũng đáng nể bởi cà phê cà pháo huyên náo suốt ngày.
Ở bùng binh Ngã Bảy (góc Điện Biên Phủ và Lê Hồng Phong bây giờ) có một tiệm cà phê hủ tíu đỏ lửa từ 4 giờ sáng cho đến tận 12 giờ đêm. Còn nếu ai đi lạc vào khu Chợlớn còn “đã” hơn nhiều bởi giữa khuya vẫn còn có thể ngồi nhăm nhi cà phê, bánh bao, bánh tiêu, dà – chả – quải đến tận sáng hôm sau.

TRANG TRÍ CHUNG CỦA CÁC TIỆM

CÀ PHÊ HỦ TÍU TÀU

Sách phong thủy Tàu thường khuyên không nên cất nhà ở ngã ba, ngã tư đường vì dễ bị nạn xui xẻo nhưng các chú Xường, chú Hía, A Hoành, A Koón… thì đều chọn các nơi nầy làm chổ kinh doanh. Tuy Sàigòn, Chợlớn, Gia Định, Phú Nhuận, Đa Kao có hàng trăm tiệm cà phê, hủ tíu Tàu nhưng nhìn chung chúng đều có một “mô – típ – made in China” khá giống nhau, tức là quán nào ở phía trước cửa cũng có một xe nấu hủ tíu được làm bằng gỗ thiết kế một cách cầu kỳ. Phần trên của xe được trang trí bằng những tấm kính tráng thủy vẽ những nhân vật Quan Công, Lưu Bị, Triệu Tử Long, Trương Phi trong truyện Tam Quốc Chí khá vui mắt.
Bên trong quán hoặc xếp bàn tròn hoặc vuông. Khách vừa vào trong gọi “cá phé”, song mấy tay phổ ky vẫn bưng ra một mâm nào bánh bao, xíu mại, há cảo, dà chá quải đặt trên bàn. Khách dùng hay không cũng chẳng sao “pà – con – mà!”.

UỐNG CÀ PHÊ PHẢI BIẾT CÁCH

Như đã nói ở trên, hồi đó không có cà phê ta mà chỉ có cà phê Tàu. Vì thế uống cà phê Tàu phải có một phong cách riêng.
Cà phê được mang ra dân ‘sành điệu” hồi đó ngồi chân dưới chân trên, sau khi khuấy nhẹ cho tan đường bèn đổ ly cà phê ra cái đĩa đặt phía dưới. Chưa uống vội, khách chậm rãi mồi điếu thuốc rít vài hơi để chờ cà phê nguội.
Ông Sáu “trường đua” nay đã 80 kể rằng hồi ông còn là một chú nhóc nài ngựa ở trường đua Phú Thọ ông cũng uống cà phê theo phong cách nầy, tức uống bằng đĩa chớ không uống bằng ly. Bàn tay phải nhón lấy cái đĩa đưa lên miệng và húp sì sụp: “Uống vậy mới khoái, mới đúng kiểu của dân từng trải”, ông Sáu “trường đua” nói với vẻ tự hào. Ông còn kể cho tôi nghe chuyện ông từng ăn mảnh ở mấy tiệm hủ tíu bánh bao hồi năm sáu chục năm về trước với giọng khoái trá: “Hồi đó tao làm nài ngựa. Hôm nào ngựa thắng độ thì nài được chủ ngựa thưởng cho bộn tiền. Hôm nào ngựa thua thì coi như đói. Không sao, 73 gần trường đua có một tiệm hủ tíu cà phê. Vào búng tay chóc chóc gọi cà phê. Cứ cho mấy thằng phổ ky mang bánh bao xíu mại ra bày trên bàn. Đợi đến khi nó mang cà phê ra rồi bỏ chạy sang bàn khác thì nhanh tay gở miến giấy phía dưới cái bánh bao ra và khoắng ngay cái nhân phía trong tọng vào miệng rồi đậy bánh lại như cũ. Thế là chỉ tốn ly cà phê vài xu mà đã có cái nhân bánh bao to đùng ngon lành trong bụng rồi”.
Theo ông Sáu “trường đua” thì các chủ tiệm cà phê hủ tíu hồi đó rất chiều khách. Sì sụp húp cà phê bằng đĩa xong muốn ngồi bao lâu cứ ngồi, hết trà cứ hô lên “xà dẵm” là có người mang ra bình trà mới, uống chừng nào chán thì đi. Khi được hỏi tại sao dân “sành điệu” lại không uống bằng ly mà lại… húp cà phê bằng đĩa, ông sáu “trường đua” lắc đầu nói không biết chỉ biết dân “sành điệu” chơi vậy mình cũng bắt chước chơi vậy thôi, vậy mới là… sành điệu!

CÀ PHÊ PHIN HAY
CÀ PHÊ ‘NỒI TRÊN CỐC”

Dòng cà phê… vớ càphê kho lững lờ trôi như thế hằng thế kỷ của thiên kỷ trước là như thế, cứ vào tiệm hủ tíu mà uống cà phê đổ ra đĩa rồi sì sụp húp thì được xem như đó là phong cách của dân chơi sành điệu.
Một người tên ông Chín “cù lủ”, một tay bạc bịp nay đã hoàn lương cho rằng dân cờ bạc, dân giang hồ hồi đó chẳng đời nào bưng ly mà uống như ngày nay. Kẻ ngồi nghiêm túc, nâng ly lên uống như uống rượu bị các đàn anh “húp” đĩa xem khinh bằng nửa con mắt, coi như hạng… “bột” lục hục thường tình không đáng kết giao.
Nhưng rồi cái quan điểm húp cà phê trên đĩa mới… “sang” cũng đến lúc phải lụi tàn, vì bị chê là kiểu uống bẩn, uống thô vụng khi trào lưu cái phin “filtre” bắt đầu xuất hiện và đã làm biến dạng cái kiểu uống cà phê trong tiệm hủ tíu.
Vào thập niên 60 Nhà hàng Kim Sơn (nằm trên góc Lê Lợi – nguyễn Trung Trực) mở cú đột phá ngoạn mục bằng cách bày bàn ghế ra hàng hiên dành cho các văn nghệ sĩ trẻ chiều chiều ra đó bàn chuyện văn chương và… rửa con mắt. Hồi đó cà phê Kim Sơn chỉ có một đồng một cốc bằng giá vé xe buýt dành cho học sinh. Mặc dù chủ quán Kim Sơn lúc đó vẫn là người Hoa nhưng đã tiếp thu phong cách cà phê hè phố của dân Pari (Pháp).
Theo lý thuyết, những giờ uống cà phê là những giờ thư giản hoàn toàn, vừa nhăm nhi từng ngụm nhỏ cà phê dặc sánh vừa ngắm quang cảnh sôi động đông vui của đường phố. Thuở ấy con đường Lê Lợi vẫn còn những hàng me. Vào những ngày me thay lá, dưới ánh nắng chiều phớt nhẹ, lá me vàng khô rơi tản mản như hoa “com – phét – ti” lấp lánh làm cho đường phố trở nên… “mộng mị” và thơ…
Kim Sơn biết tận dụng ưu thế chiếm lĩnh một góc ngã tư, tầm nhìn rộng bao quát để khai thác dịch vụ cà phê hè phố. Cái phin đã trở nên quen thuộc, cao cấp hơn cái vợt cái vớ của cà phê kho trên cái siêu đất “phản cảm” xưa.

Thời điểm nầy những nhà văn, nhà báo, các nhà doanh nghiệp tên tuổi cũng có những quán cà phê sang trọng xứng tầm với địa vị của họ. Những La Pagode, Brodard, Givral, Continental là nơi gặp gỡ, giao lưu của giới thượng lưu Sàigòn.

CÀ PHÊ TÂY

Cà phê La Pagode khách không ngồi ghế sắt ghế gỗ mà ngồi trên những salon bọc da để phóng tầm mắt nhìn ra con đường Catinat (nay là Đồng khởi) con đường đẹp và sang nhất của Sàigòn. Cách La Pagode độ trăm mét Nhà hàng Continental cũng mở một không gian cà phê sang trọng đúng phong cách “Phăng – se”. Đối diện Continental là tiệm cà phê Givral nơi nổi tiếng với những món bánh ngọt tuyệt hảo. Tiệm tràn ngập ánh sáng bởi những khung cửa kính nhìn ra Nhà Hát Lớn (nay là Nhà Hát TP) với một bầu trời khoáng đãng. Những nhà báo, văn nghệ sĩ thường ghé đây uống cà phê trước khi tỏa đi khắp nơi cho công việc riêng của họ.
Còn một quán cà phê với một phong cách phương Tây như bàn ghế, trang trí nội thất sang trọng cũng nằm trên con đường nầy là quán cà phê Brodard. Với một phong cách cũng gần giống với La Pagode, không gian Brodard yên tĩnh, ánh sáng thật nhạt để khách có thể thả hồn êm ả bên tách cà phê nóng hổi quyện hương thơm.
Có thể nói từ giai đoạn nầy người Việt Nam ở Sàigòn “thức tĩnh” trước thị trường buôn bán cà phê mà từ lâu họ đã bỏ quên và đã để cho các chú Hoành, chú Koón, chú Xường… tự do khai thác.
Khi qua tay người Việt quán cà phê không còn luộm thuộm những cái ‘đuôi” mì, hủ tíu, hoành thánh, xíu mại, há cảo, bánh bao… nữa mà nó thuần túy chỉ có cà phê nhưng được chăm chút một cách tỉ mỉ hơn, biết tạo ra một không gian tao nhã hơn, thu hút hơn…

CAFÉTÉRIA CA NHẠC

Để gần gủi hơn, thu hút khách hơn và cũng mang tính giải trí hơn, một số nơi đã ổ chức hình thức phòng trà ca nhạc theo dạng Cafétéria.
Cafétéria rộng thoáng hơn những “Tháp ngà” La Pagode, Brodard, Givral, Continental… nơi đây không phải chổ để trầm tư, bàn luận chuyện đời mà hoàn toàn là chổ vui chơi giải trí.
Trên đường Bùi Viện đầu những năm 60 mọc ra một cái quán với tên là Phòng trà Anh Vũ. Tuy là phòng trà nhưng có thiết kế một sân khấu nhỏ vừa cho một ban nhạc bỏ túi đệm đàn cho những ca sĩ tăm tiếng được mời đến trình diễn như Bạch Yến, Mai Hương, Duy Trác, Cao Thái… Lúc đó phòng trà Anh Vũ là điểm hẹn của nhiều người dân Sàigòn cũng như những văn nghệ sĩ sinh sống tại đây. Con đường chật hẹp Bùi Viện bổng đêm đêm sáng lên rực rở ánh đèn Anh Vũ, người xe tấp nập đông vui
Một Cafétéria khác theo cách của Anh Vũ cũng đã mọc lên bên cạnh rạp Ciné Việt Long (trên đường Cao Thắng) với tên Phòng trà Đức Quỳnh. Ca sĩ kiêm nhạc sĩ tóc dài Đức Quỳnh là chủ nhân của cái Cafétéria nầy. Đức Quỳnh với cây Piano và giọng ca trầm ấm của ông và những ca sĩ Minh Hiếu – Thanh Thúy, Phương Dung đã thu hút một số đông người yêu nhạc đêm đêm đến đây vừa giải khát vừa giải trí một cách tao nhã.
Rồi tiếp theo là cà phê Cafétéria Jo Marcel, trên đường Hai Bà Trưng, Đêm Màu Hồng trên đường Tự Do (nay là đường Đồng Khởi) thi nhau mọc lên đẩy “Nền văn hóa ẩm thực” cà phê lên một tầm cao hơn, tức vừa uống cà phê vừa được thưởng thức những ca khúc do các ca sĩ, nhạc sĩ có tiếng trình bày.
Một Phòng trà ca nhạc khác cũng khó quên chính là phòng trà Bồng Lai nằm trên sân thượng của Nhà hàng Kim Sơn mở cửa hàng đêm từ 9 giờ tối. Ở đây khách thường xuyên được nghe giọng ca vàng đương thời, ấy là ca sĩ Anh Tuyết với bài hát “Anh đèn Màu”.
Cũng như ca sĩ Cao Thái nổi tiếng với bài “Mexico”, ca sĩ Anh Tuyết mỗi lần trình diển “Anh đèn Màu” là bà hát với những dòng nước mắt. Nội dung ca khúc là nói về tâm trạng của người nghệ sĩ là ca hát để người mua vui để rồi khi ánh đèn màu tắt người nghệ sĩ lại một mình giữa cô đơn… Có lẽ do cái nội dung u buồn ấy đụng chạm vào nỗi lòng của bà nên bà rất ít khi chịu hát nhạc phẩm ấy. Nhưng hầu như đêm nào cũng có người yêu cầu, trừ những người thân quen bắt buộc phải đáp ứng, còn thì Anh Tuyết xin lỗi từ chối khéo.

LẠI QUAY VỀ CÀ PHÊ VỚ ĐÔNG VUI

Giờ đây, Sàigòn TP.HCM lại rộ lên phong trào cà phê hè phố. Những quán cốc che tạm tấm bạt bên lề đường với những chiếc ghế gỗ lùn làm chổ tụ họp của các thanh niên vui đón những ngày hạnh phúc mới.
Vòng quanh Hồ con Rùa, xuống đến Phạm Ngọc Thạch, quẹo qua Nguyễn Đình Chiểu có hàng mấy chục “túp lều” cà phê như thế mọc lên san sát bên nhau.
Trên đường Trần Quốc Thảo gần Hội Văn Nghệ TP, một số anh em văn nghệ cũng mở quán cà phê cóc bên vệ đường để anh em hội tụ, gặp gở sau khi chiến tranh đã kết thúc, thành phố Sàigòn hoàn toàn được giải phóng.
Chỉ là cà phê hè phố nhưng đông vui, uống một cốc cà phê siêu, cà phê vớ nhưng thoải mài ngồi cả ngày cũng chẳng ai rầy rà. Sau khi hết tiếng súng nổ, hết hỏa châu đầy trời, hết bắt lính, thanh niên, sinh viên Sàigòn vui vẻ chào đón những ngày cách mạng đông vui ngoài phố. Và các ‘quán cốc liêu xiêu một câu thơ” bên các vĩa hè là chổ dừng chân để… “tám” đủ thứ chuyện trên trời dưới đất.
Chỉ có ai ở tuổi thanh niên vào thời điểm lịch sử có một không hai đó mới thấy được cái thú ngồi quán cà phê bụi lụp xụp mà hầu như đường nào cũng có. Có người còn có thuốc Ruby, Con Mèo để phì phàbên ly cà phê vớ nhưng để… phiêu bồng hơn một số lớn thanh niên chơi… “bốc – lăn – se” tức thuốc vấn. Anh nào cũng thủ sẵn một bọc trong túi xách để sẳn sàng bày ra cho bạn bè tha hồ vừa bốc vừa lăn vừa se vừa liếm vừa dán rồi phì phèo nhả khói.
Cà phê quán cóc (nhảy nay chổ nầy mai chổ khác như cóc nhảy ấy mà) thời ấy được coi như thời huy hoàng lãng mạn nhất của nền… văn hóa ẩm thực cà phê cóc Sàigòn. Ban ngày đã rộn ràng như thế đến đêm bên những ngọn đèn dầu lù mù loanh quanh những con đường trong thành phố cũng có những quán cóc để dân mê cà phê, mê hòa bình được tận hưởng những giờ phút, sảng khoái, thanh bình, yên ả nhất của đời mình.

VÀ CÀ PHÊ ĐƯƠNG ĐẠI

Cà phê vốn cùng đi với con đường lịch sử, mỗi một thời kỳ nó có một hình thức thể hiện bản chất và hình thái riêng. Trong khoảng 30 năm sau ngày đất nước thống nhất bước đường của cà phê đã có những bước tiến rõ rệt.
Bây giờ là thời kinh tế thị trường, nghề kinh doanh cà phê không còn ở giai đoạn cà phê Tàu ngồi chân trên chân dưới mà húp cà phê vớ trong chiếc đĩa sứ cũ kỷ hay kiểu cà phê lề đường tuy vui nhưng vi phạm luật giao thông lấn chiếm lòng lề đường.
Kinh doanh cà phê bây giờ phải có vốn hàng tỷ bạc. Vì nó không còn ở dạng Cafétéria nữa mà nó là Bar café, bề thế hơn, sang trọng hơn. Cơ ngơi kinh doanh mỗi nơi mỗi thể hiện một phong cách riêng để lưu giử một số khách hàng riêng.
Chỉ cần đến Bar café Gió Bắc, Ciao café, Window’s café, Spa café ở vòng quanh hồ Con Rùa thôi đủ thấy người kinh doanh phải bỏ ra một số tiền lớn cở nào để kinh doanh dịch vụ buôn bán món hàng đơn giản từ những hạt cà phê đen tuyền thơm ngát đó. Ngoài việc uống cà phê khách còn có thể nhăm nhi một ly Cocktail thấm mát đầu lưỡi hay một cốc rượu nhỏ Martell, Hennessy nồng nàn vào những buổi chiều. Cà phê Sàigòn TP.HCM bây giờ sang hơn, thời thượng hơn dành cho một thành phần của cư dân có thu nhập cao hơn.
Và bạn có bao giờ thử một buổi chiều đi vào một Bar café chưa? Đó sẽ là một không gian mát rượi chờ đón bạn. Gọi cà phê hay một cốc rượu nhỏ ngồi đó nghe tiếng nhạc nho nhỏ và bạn cũng chẳng cần nhìn ra khung cảnh bên ngoài làm chi. Ở đây có biết bao “cánh hoa” đẹp: các cô phục vụ bàn, các em PR và những người đẹp từ bốn phương trời ‘đáp nhẹ” về đây.

Cà phê và rượu sẽ còn phê hơn khi bạn sẽ mản nhản với những đôi chân dài chập chờn trong thứ ánh đèn mờ ảo như ru bạn vào những giấc mơ đến dại khờ… Giá cà phê ở những nơi nầy tất nhiên là hơi đắc, không biết vì tại chổ ngồi sang, vì cà phê sản xuất từ trên Sao Hỏa hay tại các chiếc áo lửng hai dây và những cái chân dài…

TRƯƠNG ĐẠM THUỶ

PNO - Hồi ấy, tôi là thằng nhóc mới 12,13 tuổi học trường làng. Chiều đi học về, bỏ cặp là phóng ra ruộng hoặc ào xuống mương, không kéo lợp thì cũng thả câu, tát đìa bắt cá. Chẳng bao giờ phải về tay không, lúc cá rô, cá chạch, cá phi… khi mớ cua đồng, rổ hến cho chị Hai nấu cơm chiều. Nhưng hôm nào được con cá lóc đồng cỡ bắp vế thì chị Hai tôi nấu cháo rau đắng.

Vừa thấy tôi quăng con cá lóc bông mỏ nhọn hoắt xuống sân cái đạch là chị Hai lật đật xúc gạo bỏ vào nồi rang. Bí quyết khiến nồi cháo của chị nhuyễn nhừ là gạo có pha một chút nếp, rang vàng rồi mới nấu. Khi tôi đập đầu, mần xong con cá thì chị Hai tôi đã từ sau vườn ôm về rổ rau đắng đất, thứ rau mảnh mai mọc gốc rạ sau hè, lá mỏng tròn có màu xanh pha sắc tím chứ không phải loại rau đắng đồng xanh um bán đầy các chợ Sài Gòn bây giờ.

Chị Hai tôi lẹ lắm, bên này trên bếp trấu nồi cháo sôi ríu ríu, bên kia bếp củi chụm lên, chảo hành phi thơm nức mũi. Bỏ con cá đã ướp qua gia vị, tiêu xay vào nồi cháo đang sôi là chị Hai tôi rửa rau, cạo gừng, xắt hành lá... Cá vừa chín vớt ra dĩa bốc khói nghi ngút thì nồi cháo đã được bỏ nấm rơm, nêm nếm đầy đủ.
Tôi xắt trái ớt hiểm vào dĩa nước mắm ngon bày cạnh rổ rau đắng đất tươi rói. Tía tôi xoa hai chân sạch bụi rồi ngồi lên bộ ván, ông rót ly rượu đế nồng nàn hương gạo tợp một cái khà trước khi thưởng thức bộ đồ lòng - miếng ngon đệ nhất của con cá lóc đồng!

Nồi cháo chin nhừ phảng phất mùi tỏi phi, gừng xắt nhuyễn. Chị Hai bỏ rau đắng đất vào tô rồi múc cháo. Tôi húp từng muỗng cháo nóng hôi hổi, nghe vị thơm bùi của gạo, vị ngọt lịm của cá, vị nồng ấm của tiêu. Rau đắng đất chín tới nhai giòn ràu rạu, vừa nhân nhẫn vừa đăng đắng trên đầu lưỡi. Rồi gắp miếng cá lóc chấm vào dĩa nước mắm ớt hiểm sóng sánh. Cái ngọt thơm, săn chắc của con cá lóc đồng quê ngày xưa không con cá lóc nuôi nào ở Sài Gòn bây giờ sánh nổi…

Mặc cơn mưa chiều đổ ào ào ngoài sân, từng giọt mồ hôi tôi rơi trên trán, rớt xuống sống mũi theo từng muỗng cháo thơm nồng, phỏng lưỡi. Tía tôi nhấp thêm hớp rượu, mắt ngó mông lung ra màn mưa trắng xóa: “ Con Hai làm tao nhớ má bây quá ! Ngày xưa hồi còn bả, bả cũng thường nấu cháo rau đắng như vầy...”.

Sơn Tiến
Phụ Nữ Oline

Phải sau chừng 1, 2 cơn mưa đầu mùa, nơi các ụ rơm mới bắt đầu có nấm. Thích nhất là những đêm mưa dầm, sáng ra tôi sẽ cố dậy thật sớm khi trời chỉ vừa hửng, chiếc rổ cặp nách, cùng chúng bạn đi hái nấm rơm...

Khi mưa đã vào hẳn mùa, đã thành thường nhật thì người ta bắt đầu cảm thấy khó chịu với mưa. Nhưng khi không khí còn đang oi nồng, chỉ một cái sầm mặt của ông trời, người ta đã cảm thấy háo hức, ngước nhìn trời mà cứ mong mưa tới. Lạ, mưa luôn gợi cảm giác nao nao buồn buồn, nhất là mưa đầu mùa. Những mảng ký ức cũng thường cùng nhau ùa về theo mưa. Với tôi, mùa mưa luôn gắn liền với những buổi đi lùng hái nấm. Quê tôi nấm mọc nhiều. Có nấm mèo đen, nấm mèo trắng mọc trên những gốc cây khô. Nấm gỗ như một chiếc tai mọc ra từ một cây cừ chắn mương, cùng màu bạc thếch và cùng cứng như gỗ. Có những loại nấm lạ, chỉ mọc lên vừa cao bằng ngón tay là xèo đi nhanh chóng. Nhưng nhiều và hữu dụng nhất là nấm rơm. Cũng chỉ vì nấm rơm mới chế biến được nhiều món ngon hợp khẩu vị tôi. Các loại nấm khác hoặc không ăn được, hoặc - theo tôi - nhạt lách và vô vị, như nấm mèo. Còn nấm rơm, ngay từ mùi hương đã quyến rũ, lôi cuốn và dẫn dụ khiến tôi mê mẩn, sẵn sàng dậy từ sớm tinh mơ để đi hái tranh với chúng bạn.

Quê tôi ngày ấy, hầu như nhà nào cũng có một “cây rơm”. Vào mùa gặt, người ta đem máy tuốt lúa đến từng nhà cho thuê. Lúa gặt đến đâu sắp thành từng bó gọn gàng đến đấy. Cho lúa vào máy tuốt, một đầu máy sẽ chảy ra hàng dòng thóc chắc mẩy, đầu kia, rơm được phóng thành hình vòng cung vút lên cao rồi rơi xuống một góc sân. Những sợi rơm vàng óng cứ thế chồng lên nhau, nhanh chóng tạo thành một ụ lừng lững. Đó là nguồn chất đốt cho người, nguồn cỏ khô dồi dào cho gia súc và là “căn cứ địa” cho bao trò chơi thuở ấu thơ của chúng tôi.

Phải sau chừng 1, 2 cơn mưa đầu mùa, nơi các ụ rơm mới bắt đầu có nấm. Thích nhất là những đêm mưa dầm, sáng ra tôi sẽ cố dậy thật sớm khi trời chỉ vừa hửng, chiếc rổ cặp nách, cùng chúng bạn đi hái nấm rơm. Mùi rơm mục ngai ngái, mùi ẩm ướt của nước mưa, mùi hương thanh khiết của cây lá qua một đêm tắm gội làm tôi tỉnh hẳn. Tôi thường bắt đầu bằng ụ rơm nhà mình, lần tìm nơi gốc cây rơm. Những búp nấm xinh xắn màu đen mốc nhú lên từ những sợi rơm mục vàng nâu, chỉ kéo nhẹ là hái được. Nấm đã nhú đầu thì tương đối “lớn tuổi” nên chỉ ít lâu sau là nở bung, mất ngọt. Thế nên phải tinh mắt và có kinh nghiệm, “có tay hái nấm” thì mới tìm được những búp nấm còn núp sâu dưới lớp rơm mục. Nấm loại này còn búp nhiều, chắc và ngọt, rất lâu nở.

Hái nấm phải đi từ sớm, tốt nhất là trước 6 giờ sáng, vì khi nắng tràn xuống những ụ rơm, nấm sẽ nhanh chóng trồi lên và nở bét. Chiếc nấm rơm nở trông như chiếc dù tí hon, rất xinh nhưng ăn không ngon bằng nấm búp. Nấm thường mọc theo từng cụm, mỗi chiếc nấm búp to lắm cũng chỉ bằng đầu ngón chân cái, còn lại thường là những búp nấm nhỏ hơn mọc xung quanh. Sau này sống ở Sài Gòn tôi mới biết có loại nấm rơm trắng trồng từ mạt cưa, nấm rơm đen trồng chính gốc từ rơm, chứ trước kia nấm ở quê tôi luôn mọc tự nhiên, không trồng và cũng chỉ mọc từ rơm nên tuyền một loại nấm màu đen mốc, ngọt, dai và thơm.

Ai chưa từng ngửi qua mùi thơm thực thụ của nấm rơm tự nhiên, kể như chưa biết đến hương vị nấm rơm thực sự. Đó là thứ mùi vị tuyệt vời, là chắt lọc tinh túy mùi hương thanh khiết của những giọt mưa, mùi của lá khô, của rơm mục, của đất ẩm. Nó dìu dịu chứ không nồng, nhưng đậm đà hơn gấp chục lần so với mùi hương của nấm rơm “nhân tạo”.

Ngày nay ở thành phố không thiếu nấm rơm, nhưng tôi không sao tìm được thứ nấm rơm tự nhiên với mùi hương dân dã mà thanh thoát như thuở nào.
Ngoài niềm vui được hít căng lồng ngực cái không khí thoáng đãng sau mưa, tôi còn được hưởng sự thích thú khi nhìn rổ nấm đầy lên từng chút một, và tràn đầy cảm giác tự hào vì thấy mình có ích khi đưa rổ nấm cho bà ngoại. Bà tôi có thật nhiều món ngon làm từ nấm.
Món tôi mê mẩn nhất lúc còn nhỏ xíu là nấm chiên trứng. Đơn giản vì tôi thích nấm và cũng thích trứng, thế thôi, chứ ngẫm lại món ăn cũng không có gì đặc biệt. Đó là khi rổ nấm chỉ được chừng một nửa, nấm ít, bà tôi mới đem chiên cùng trứng, hoặc hái quả mướp hương ngoài vườn vào để có tô mướp hương xào nấm ngọt lừ. Vị ngọt của mướp đã tuyệt, thêm vị ngọt của nấm rơm mới hái thì đậm đà không gì sánh bằng. Nấu món này chỉ cần nêm thêm chút muối là được, đừng dại dột nêm đường hay bột ngọt mà hỏng vị.

Có khi bà sai tôi ra vườn hái thêm tập tàng về nấu canh nấm. Tập tàng sau mưa cũng xanh mơn mởn, hòa cùng vị nấm tươi thì ngọt không kém mướp xào nấm. Giữa bao nhiêu loại rau, ăn lẫn một búp nấm thấy khác hẳn. Nấm dai mà giòn sừn sựt, cắn búp nấm nghe một tiếng “bụp” và thưởng thức vị ngọt ứa ra từ mũ nấm. Ăn món này nồi cơm mau hết, vì món ngon lại dễ lùa. Nhưng đến lúc lớn thì tôi “kết” nhất món nấm rơm nướng lá nghệ. Món này thuở nhỏ tôi không thích, vì mùi lá nghệ hăng hăng tôi dùng không quen. Nhưng đến khi ăn được rồi thì đâm “ghiền”. Chỉ những khi rổ nấm thật đầy và nhiều nấm to, bà tôi mới làm món nấm nướng nghệ. Nấm chẻ đôi nhưng vẫn để dính một đầu, rồi nêm thêm chút muối tiêu, thoa chút mỡ hành, hái nắm lá nghệ non có màu xanh nõn, gói lại rồi nướng trên bếp than hoa. Chỉ vậy thôi mà ăn vào thấy như tâm hồn bay bổng, mùi lá nghệ thơm nức hòa cùng mùi thơm ngọt ngào của nấm rơm tươi, như thể mùi vườn tược quyện cùng mùi rơm đồng áng, ngon ngất ngây!

Tất cả đều là những món ăn rất bình dị có sẵn, không cần đi chợ xa, và tôi sung sướng cảm nhận niềm vui được cả nhà khen ngoan, giỏi, được nhìn mọi người gật gù thưởng thức “thành quả” mà quên mất nỗi khổ phải dậy từ khi gà gáy, lần mò theo những ụ rơm và đôi khi còn bị mò gà (*) bám quanh lưng quần, cắn đỏ lựng một đường tròn giáp vòng. Tôi quên hết, chỉ còn lặng yên thưởng thức tài nấu ăn của bà tôi, tài hái nấm của… tôi và lại mong những cơn mưa dầm ban đêm…

Yên Nghi

Những ngày mưa xuống, nhìn đường phố Sài Gòn loang một màu buồn hiu hắt, tôi lại nhớ đến xe nước rau má của mẹ ngày xưa. Nhớ dáng mẹ lầm lũi đạp xe trong mưa trên con đường dài hun hút…

Những chiều mưa rả rích, ngồi làm việc muộn nơi văn phòng, tôi vẫn thường nghĩ về gia đình. Mẹ tôi có một thói quen kỳ lạ là luôn để thoại về báo không ăn. Vì thế nhiều khi tôi no, nhưng vẫn ăn thêm một món gì đó, không phải chỉ vì mẹ nấu ngon, mà là chạnh lòng nhớ đến những ngày xưa, khi cả nhà sống nhờ vào xe nước rau má. Những đêm mẹ đi bán về khuya làm gì có cơm dẻo canh nóng mà ăn. Lúc mẹ về là các con đã ngủ, mẹ lặng lẽ ăn một mình, rồi lại tất bật với những công việc quen thuộc. Giấc ngủ của mẹ, từ khi có con, chưa bao giờ trọn vẹn.

Một ngày của mẹ là những công việc lặp đi lặp lại, nhưng đối với mẹ không hề nhàm chán (vì con, có điều gì mà mẹ lại không làm được!). Mờ sáng đã thức dậy lo nấu cơm cho bà nội và các con. Mà bà nội thì già, ăn không được nhiều nên phải nấu hai phần cơm khác nhau. Rồi giặt đồ, quét dọn nhà cửa. Việc nhà xong đâu đấy mới lấy rau má ra, lặt từng cọng, cẩn thận lựa hết những lá già úa. Nếu hôm nào tôi ít bài học (mà tôi thường là “nhiều bài” để lờ đi chuyện phụ mẹ) thì tôi sẽ cùng mẹ lặt rau. Tôi làm chậm lắm, lại ẩu, nên nhiều khi rau tôi lặt mẹ để riêng một bên, để… lựa lại. Nhưng chuyện rửa rau thì tôi làm được. Tôi thích nghịch nước, cứ cho tất cả vào cái thau to tướng, xả nước ngập cho những cọng rau nổi dập dềnh. Mẹ không cần nhắc tôi cũng cẩn thận rửa ba lần, vớt ra, để ráo rồi cho vào cái bao sạch để mẹ chở đi. Nơi mẹ bán xa lắm, đạp xe cả tiếng mới tới. Thường mẹ vào đến nơi là đã quá chín giờ sáng, chưa kịp lấy máy xay ra đã bị khách thúc hối “bán cho tui trước”. Tay mẹ thoăn thoắt xắt rau, xay nước, bỏ đường.

Xong một lượt khách mới có thời gian dọn hàng ra. Rồi lại đến tốp học sinh nghỉ giải lao (mẹ bán trước cổng trường), ùa ra, vây quanh hàng mẹ như bầy ong vỡ tổ. Đứa nào cũng lau nhau đòi mẹ mang nước ra trước. Đông vậy mà mẹ làm “gọn hơ”, lần lượt từng ly nước được bưng ra, béo ngậy, thơm lừng, hút một hơi dài đến cạn đáy vẫn thấy còn thèm, vẫn muốn uống nữa.

Mẹ tôi vẫn tự nhận mình là người nhà quê, chỉ quen uống nước rau má nguyên chất, không cho thêm đậu phộng hay đậu xanh đánh như một số nơi vẫn thường làm. Mà cũng lạ, nước rau má thì tôi thấy cách làm nơi nào cũng giống nhau thôi. Lựa rau má non, còn tươi, rửa sạch rồi xắt nhỏ (không quá nhuyễn) bỏ vào máy xay cho ra hết nước. Rồi lọc nước ấy, xay lại lần nữa (phải chia làm hai lần cho bọt sánh lên mà không trào ra), bỏ đường vào. Đơn giản vậy thôi. Vậy mà xe nước rau má của mẹ con tôi, dù bị bốn, năm xe lân cận cạnh tranh, bao giờ cũng đắt hàng nhất. Người ta cũng lấy rau má cùng chỗ, cũng nước pha vào nhiêu đó, đường nhiêu đó mà khách hàng vẫn không “ưng” lòng, vẫn chỉ chờ xe của mẹ dọn ra. Có lẽ vì người bán hàng duyên dáng quá, khéo chiều lòng khách quá (là tôi, một lòng yêu kính mẹ, nghĩ vậy) nên ai đã đến hàng của mẹ uống một lần là lần sau… nhất định ghé nữa, rồi lần hồi thành khách quen. Những người khách lui tới kể cả ngày mưa.

Trong ký ức tôi, tháng mưa là những ngày ảm đạm. Nhà thì dột, buôn bán ế ẩm, đoạn đường mẹ phải đi về mỗi ngày dường như thăm thẳm hơn dưới cơn mưa. Những sáng mưa là mẹ con nhìn nhau rầu rĩ, vì mưa nghĩa là ế ẩm, là lời chẳng được bao nhiêu. Trong khi chi phí cho mấy chị em tôi ăn học thì ngày nắng hay mưa đều phải có. Chị gái tôi học buổi sáng, chiều về ăn cơm xong là vội vàng đạp xe vào phụ bán với mẹ. Mỗi lần tôi chuẩn bị đến trường, nhìn chị chạy xe đi trong mưa tầm tã là tôi muốn khóc. Sau mẹ, tôi thương chị nhất, chị thay mẹ quán xuyến nhà cửa những khi mẹ vắng nhà, lo cho các em từng chút. Trong từng đồng tiền mà mẹ kiếm được từ xe rau má, có công sức của chị. Chị thương các em đến nỗi sau này, khi học xong trung học, chị nhất quyết không học tiếp nữa, ở nhà buôn bán, phụ mẹ lo cho các em. Vì lẽ đó, dù nhiều khi chị em có cãi cọ, tôi vẫn không giận chị. Tôi giận chị sao được khi cứ mỗi lần giận là lại nhớ đến ngày xưa, cái ngày mà tôi còn nhỏ, nhỏ nhoi ngồi sau xe chị, đòi chị chở theo ra bán nước rau má. Dù tôi chẳng bán gì, chỉ lăng xăng chạy tới chạy lui cho có vẻ là người “bận rộn” mà thôi!

Cuộc sống của gia đình tôi giờ đã thay đổi nhiều rồi, mẹ tôi từ lâu đã thôi bán nước rau má, các chị đều đã lập gia đình, không còn vất vả như xưa. Nhưng chúng tôi vẫn giữ thói quen những ngày cuối tuần là quây quần bên nhau, nấu những món ngon để cả nhà cùng ăn. Mẹ tôi chiều con cháu lắm, ai thích ăn món gì cứ gọi điện thoại "đặt", mẹ sẽ chuẩn bị trước. Thường khi ấy mẹ sẽ mua rau má về để sẵn trong tủ lạnh, các chị dẫn cháu về là lấy ra xay uống. Thói quen bao nhiêu năm nay rồi, không uống nước rau má ngoài được. Chỉ có ly rau má mẹ xay, nước xanh lợt, bọt vừa đầy, béo ngậy, thơm lừng, hút một hơi cạn đáy mà vẫn còn thèm, còn muốn uống nữa…

Lá sâm là thứ dễ trồng, thỉnh thoảng nó vẫn mọc trong vườn. Ở quê, nhiều người trồng nó thành giàn. Sau mỗi mùa nắng cằn cỗi, lá sâm tự rụi, sang mùa mưa lại xanh um.

T rời Sài Gòn oi bức, tạt ngang một xe nước bên đường, uống vội ly nước sâm cho đỡ khát nhưng vẫn không thấy mát lòng. Đâu đó nghe tiếng rao lanh lảnh: “Ai sương sa hạt lựu, lá sâm hông?”. Chợt nhớ…

Lúc nhỏ, bọn nhóc trong xóm tôi cứ hay rủ nhau chơi nhà chòi. Cái trò chơi trẻ con ấy lắm lúc lại hay ra phết. Chúng tôi bày ra đủ thứ trò, nào là đồ hàng, nấu nướng, đám cưới và có cả học cách chăm con. Những lúc ấy đứa nào cũng tỏ ra mình là người lớn. Tôi thì thích nhất là việc bày ra nấu nướng, vừa được trổ tài, vừa được ăn. Nhưng khổ nổi người lớn cứ không thích tụi con nít bày đủ trò rồi la nhí nhói nên chúng tôi cứ lén lén lút lút trông đến tội. Tôi nhớ món ăn “thịnh soạn” nhất mà chúng tôi có thể nấu lúc ấy là món cháo dừa béo ngậy. Chỉ cần ít gạo, muối, nước cốt dừa là xong. Để có nồi cháo ngon lành thì mỗi đứa phải hùn vốn”. Thằng Ty, con Đèo về nhà hốt gạo, thằng Tửng thì về lấy muối, còn tôi sẽ chịu phần dừa. Có những khi xây nhà xong, trời đổ mưa, cả bọn lại hí hửng chui vào thử, mà hình như chỗ nào cũng dột. Mỗi đứa co ro một góc, nhìn nhau cười khoái chí. Những lần sau có kinh nghiệm hơn, chúng tôi biết cách bện nóc thật kĩ, thế là vẫn có thể chui vào trú mưa mà không sợ ướt.

Lũ nhóc vùng quê như tôi thì cũng đâu có trò nào hay ho hơn bằng chơi nhà chòi. Lắm lúc mấy thằng nhóc ở nhà hàng xóm từ thành phố về thấy vui quá cũng lân la sang. Được dịp, chúng tôi lại trổ tài làm “sư phụ”, tụi nó thích lắm. Mỗi lần bày trò nhà chòi, ba hay quát chúng tôi, chỉ có mẹ là đôi lúc làm ngơ, đồng tình. Những lúc tụi nó kéo qua nhà tôi rủ chơi nhà chòi, mẹ lại được công sai. Thường thì mẹ sẽ bảo chúng tôi đi hái lá sâm về mẹ vò ăn cho mát. Thế là vừa được chơi, vừa có lá sâm ăn.

Lũ nhóc vùng quê như tôi thì cũng đâu có trò nào hay ho hơn bằng chơi nhà chòi. Lắm lúc mấy thằng nhóc ở nhà hàng xóm từ thành phố về thấy vui quá cũng lân la sang. Được dịp, chúng tôi lại trổ tài làm “sư phụ”, tụi nó thích lắm. Mỗi lần bày trò nhà chòi, ba hay quát chúng tôi, chỉ có mẹ là đôi lúc làm ngơ, đồng tình. Những lúc tụi nó kéo qua nhà tôi rủ chơi nhà chòi, mẹ lại được công sai. Thường thì mẹ sẽ bảo chúng tôi đi hái lá sâm về mẹ vò ăn cho mát. Thế là vừa được chơi, vừa có lá sâm ăn.

Nhiệm vụ của lũ nhóc chúng tôi chỉ là leo trèo và hái cho được những chiếc lá sâm ưng ý. Ngay cả chuyện đó mà đứa nào cũng tranh nhau. Mỗi khi vớ được chiếc lá to bằng bàn tay là tụi nó lại được dịp vênh mặt vì sướng bởi hiếm có lá nào to như thế. Nhưng lá sâm tốt quá cũng không ngon, phải hơi khằn (hơi cằn cỗi) một chút, lớn vừa phải mới nhiều nhựa. Xong xuôi đâu đấy, mẹ sẽ đem rửa thật sạch và bắt đầu vò.

Ở công đoạn này, chúng tôi không được mó tay vào vì thú thật có kì cọ cách mấy thì móng tay đứa nào cũng đen sì vì bám đất. Nếu có thời gian, trước khi vò, mẹ sẽ đem lá sâm ra phơi héo vì như thế ăn sẽ dai hơn nhưng lá sâm không có được màu xanh sẫm mà hơi ngả vàng giống màu lá úa. Mà bọn nhóc chúng tôi có đứa nào đủ kiên nhẫn chờ lâu hơn một chút đâu. Chỉ cần nghĩ đến ly lá sâm mát rượi sẽ được ăn là thích rồi.



Khi vò, phải vò bằng nước ấm, chỉ được đổ nước vào một lần, không được thêm trong lúc vò vì làm như thế, lá sâm sẽ bị vữa. Nhựa ra càng nhiều thì lá sâm càng dễ đặc, đông cứng thành từng mảng, có thể cắt ra dễ dàng. Vò thứ này phải mạnh tay, vừa chà vừa vắt sao cho chiếc lá chỉ còn trơ xác, cầm lên chỉ thấy những đường gân trắng mảnh mai mà không sót tí diệp lục nào. Vò xong mẹ lại cho vào rây để lược bỏ phần xác, chỉ chừa lại phần thịt lá xanh đặc. Nước lá sâm cho vào rây cũng khó mà chảy nhanh nên phải lắc đều, nhanh tay. Nếu làm quá chậm thì cũng sẽ bị vữa. Thoáng chốc, một thau lá sâm cũng đầy, mẹ phải nhanh chóng cho vào lồng bàn và dặn: “Không được giở ra thăm chừng, như thế lá sâm sẽ không thể đặc, chẳng ăn được đâu”. Tôi cũng không biết có thật không nhưng chỉ biết chờ chứ không dám làm hỏng, sợ mẹ đánh đòn. Chốc chốc, có đứa chờ không được vẫn mở khẽ chiếc lồng, rồi lại úp xuống ngay, miệng suỵt một tiếng rõ bí mật!

Khoảng nửa tiếng sau, chúng tôi lại được chia phần, mỗi đứa một ly. Nhìn những mảng lá sâm xanh trong được gợt nhẹ nhàng là thấy thích. Thường mẹ sẽ nấu nước đường thật sánh giống như ở chợ người ta hay bán để chan vào nhưng đôi lúc chúng tôi lại cho đường "sống” vào quậy đều. Ly lá sâm tan ra lỏng bỏng và mỗi đứa ực lấy một hơi, không cần thêm đá cũng thấy mát. Lá sâm nhà làm không dai như ở chợ, không có thứ dầu chuối thơm lừng, cũng không có thứ nước cốt dừa béo ngậy nhưng ăn vẫn thấy thích hơn. Có lẽ một phần do công của mình, một phần do chính tay mẹ làm. Và nghe đâu để lá sâm dai như thế, người bán phải cho vào những thứ chất độc hại gì đấy. Dù sao thì món mẹ làm vẫn mát và an toàn hơn.

Dần dà, tụi nhóc chúng tôi cũng lớn lên, người đi học, kẻ đi làm. Trò chơi nhà chòi cũng thưa dần trong những buổi trưa đàn đúm của lũ trẻ cùng tuổi chúng tôi bây giờ ở xóm. Chúng nó không biết và hình như cũng không có thời gian chơi rong như chúng tôi. Bây giờ mỗi lần về quê, mẹ lại làm lá sâm cho tôi uống. Ly lá sâm mẹ trao vẫn thấy mát lòng nhưng hình như vẫn nghe thiếu chút nghịch ngợm trẻ con đáng nhớ...